زنجبیل در فرهنگ خوراکی ملتهای شرقی نقش بسیار مهمی را ایفا می کند و از آن در تهیه خوراک های گوناگون، نوشیدنی ها و شیرینی های خود استفاده میکنند. امروزه به سبب گسترده بودن امکان استفاده از این ادویه در تهیه خوراکهای اروپایی و غربی نیز بدان رو آورده اند و به شکل های متنوع از آن سود می برند.
در ایران نیز، از دیرباز از این ادویه استفاده می شده است و به تازگی می توان ریشه تازه آن را در بسیاری از میوه فروشی ها نیز یافت. لازم به گفتن است که در هنگام خرید زنجفیل تازه باید توجه کرد که پوست آن صاف و براق و به رنگ زرد روشن باشد. چروکیده بودن و تیره بودن رنگ پوست زنجفیل نشان از کهنگی آن دارد. با شکستن قطعه ای کوچک از آن می توان با مشاهده رنگ زرد و روشن آن نیز از تازگی آن مطمئن شد.
در اکثر غذاهای محلی و ملی ما ایرانیان، می توان از زنجبیل استفاده کرد. این در حالی است که اگر به مقدار مناسب از آن در خوراکهایتان استفاده کنید به هیچ عنوان مزه های اصلی غذا را تحت تأثیر قرار نمی دهد، بلکه با عطر و مزه خوب و به ویژه، خاصیت های خود به بالا بردن کیفیت خوراک شما کمک می کند.
این گیاه بسیار مفید در منطقه های گرم و استوایی پرورش پیدا می کند. وطن اصلی آن هند و اندونزی بوده است اما امروز در اکثر کشورهای گرمسیر کشت می شود. محصول زنجفیل آسیای میانه و جنوب شرقی به اضافه آنچه که در چین، مالزی، استرالیا، نیجریه و کشورهای آمریکای جنوبی کاشت می شود، امروزه بازارهای دنیا را در دست خود گرفته است.
گیاه زنجبیل برگهای نازک به طول ۲۰ سانتیمتر دارد و گاهی طول گیاه به بیش از یک متر می رسد. گل زیبای آن رنگهای زرد، بنفش و قهوه ای روشن دارد. مزه و بوی تند و تیز زنجبیل ناشی از روغن های "گالانگول" Galangol و "آلپینول" Alpinol است. مهم ترین بخش زنجبیل ریشه آن یا Rhizom است که به شکل دائمی و چهار فصل رشد می کند.
"اوله رزین" Oleresin صمغ تقریباً غلیظی است که در ریشه زنجبیل وجود دارد. این ماده از روغن های اِتِری (فرار) و ترکیبات تند بو تشکیل شده است. مهم ترین این ترکیب ها "جینجرول" Gingerol و "شوآگل" Shoagol هستند که گمان می رود اثر این مواد روی حرکت های متوالی و طبیعی روده ها و معده موجب از بین رفتن تهوع و حال به هم خوردگی می شود. زنجبیل موجب بازسازی و ازدیاد بزاق دهان و آنزیم های معده می شود و به تولید مایه صفرا کمک می کند. به کارآیی روده بزرگ در تجزیه و دفع مواد اضافی یاری می رساند. به زنجبیل خاصیت ضد باکتری و قارچ کشی را نیز نسبت می دهند.
در پژوهش هایی که توسط آلمانی ها و فنلاندی ها در سال های اخیر انجام شده است، زنجبیل به عنوان ماده ضد بیماری ویژه دریانوردان کارآیی خود را نشان داده است. پژوهش ها در دانمارک با ۸۰ دانشجوی دریانوردی که در شرایط گوناگون جوی روی دریا دچار مشکل شده بودند نشان داد که خوردن یک گرم زنجبیل موجب از بین رفتن سرگیجه و کاهش چشمگیر عرق سرد می شود و تهوع را نیز از بین می برد. آزمایش های همسان در امریکا با همکاری ناسا و دانشکاه لویزیانا نیز روی صندلی های ویژه چرخان انجام شد و در عمل نشان داد که خوردن زنجبیل موجب کاهش سرگیجه و عرق سرد در فضانوردان می شود.
در آلمان، اتریش، سویس و فنلاند زنجبیل رسماً به عنوان داروی ضد تهوع شناخته شده است. برای مبارزه با حالت تهوع توصیه می شود که مقدار بسیار کمی زنجبیل (۵۰۰ میلی گرم) استفاده شود. مصرف روزانه زنجبیل برای بانوان باردار نباید بیش از یک گرم در روز باشد. برای افراد عادی این مقدار می تواند تا 3 گرم افزایش یابد. برای پیشگیری و مبارزه با حالت های ناشی از بیماری های دریایی می بایست چندین ساعت پیش از مسافرت زنجبیل خورد.
در پزشکی سنتی هند (آیورودی) و پزشکی کهن چینی نیز زنجبیل به عنوان دارویی بسیار مهم جایگاه ویژه ای دارد. در هند از آن برای کمک به درمان میگرن نیز استفاده می کنند.
در کشورهای گرمسیر و مناطق استوایی برای کمک به فرایند تولید عرق بدن (که گذشته از دفع سم ها به خنک شدن طبیعی بدن نیز کمک می کند) از زنجبیل در چای، قهوه و نوشیدنی های گرم و سرد استفاده می کنند. استفاده از آن دسته داروهای طبیعی که با زنجبیل تهیه شده اند یا حاوی زنجبیل هستند برای موارد زیر مفید است:
- پیشگیری از استفراغ و از بین بردن حالت تهوع
- اختلال در هضم غذا
- نفخ معده
- سرگیجه
- دلهره، ترس و اضطراب
- تحریک اشتها
- درمان دردهای عضلانی و رماتیسم های مفصلی
